W warunkach dynamicznie zmieniającej się gospodarki współczesnego świata, w której kapitał, informacje oraz innowacje przemieszczają się z niespotykaną dotąd szybkością, szczególnego znaczenia nabierają instytucje zapewniające płynność finansową, przejrzystość obrotu i zaufanie inwestorów. Jedną z takich instytucji jest giełda papierów wartościowych – miejsce, które nie tylko odzwierciedla bieżącą kondycję gospodarki, lecz także współtworzy jej strukturę i stymuluje rozwój. W państwach o ustabilizowanej gospodarce rynkowej giełda stanowi nieodzowny element infrastruktury finansowej, będąc zarówno barometrem koniunktury, jak i mechanizmem alokacji kapitału. Szczególnie interesujące staje się przeanalizowanie roli, jaką pełni Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie – największy i najważniejszy rynek kapitałowy w Polsce – na tle procesów transformacji gospodarczej, integracji europejskiej i globalizacji.
Historia rynków kapitałowych sięga wielu wieków wstecz, a ich rozwój ściśle związany jest z ewolucją stosunków gospodarczych i społecznych. Już w średniowiecznej Europie można było dostrzec zalążki zorganizowanego obrotu instrumentami finansowymi, który z czasem przekształcił się w nowoczesne giełdy. Współcześnie giełda to nie tylko fizyczne miejsce zawierania transakcji – to zaawansowany technologicznie system, umożliwiający przeprowadzanie milionów operacji w ułamku sekundy. Równocześnie giełda odgrywa istotną rolę kulturotwórczą i edukacyjną, kształtując postawy oszczędnościowe, promując transparentność oraz podnosząc świadomość ekonomiczną obywateli. W tym kontekście Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, choć stosunkowo młoda, bo istniejąca od 1991 roku, zdążyła już wypracować silną pozycję zarówno w Europie Środkowo-Wschodniej, jak i na arenie międzynarodowej.
Znaczenie giełdy papierów wartościowych w gospodarce rynkowej przejawia się na wielu płaszczyznach. Po pierwsze, jest ona miejscem, w którym dokonuje się alokacja kapitału – inwestorzy prywatni oraz instytucjonalni mogą ulokować swoje środki w spółki, które potrzebują kapitału na rozwój. Dzięki temu przedsiębiorstwa zyskują nowe źródła finansowania, co z kolei wpływa na wzrost ich konkurencyjności, innowacyjności i zdolności eksportowych. Po drugie, giełda pełni funkcję informacyjną – ceny akcji, obligacji czy innych papierów wartościowych są odzwierciedleniem nastrojów inwestorów, oczekiwań co do przyszłych wyników spółek oraz sytuacji makroekonomicznej. Wreszcie, nie można pominąć funkcji kontrolnej i dyscyplinującej – spółki notowane na giełdzie są zobowiązane do przestrzegania rygorystycznych standardów przejrzystości i sprawozdawczości, co podnosi poziom ładu korporacyjnego i buduje zaufanie w relacjach z interesariuszami.
Celem niniejszej pracy jest ukazanie roli, jaką odgrywa Giełda Papierów Wartościowych w gospodarce rynkowej, ze szczególnym uwzględnieniem jej funkcjonowania w Polsce. Praca została podzielona na trzy główne rozdziały. W pierwszym z nich przedstawione zostały podstawowe informacje dotyczące giełdy papierów wartościowych – jej definicja, cechy charakterystyczne, uczestnicy obrotu oraz instrumenty finansowe, jakie można na niej znaleźć. Drugi rozdział koncentruje się na funkcjonowaniu warszawskiej giełdy – przybliżone zostały podstawy prawne, zasady dopuszczania papierów do obrotu, rodzaje notowań oraz charakterystyka indeksów giełdowych. W ostatnim rozdziale dokonano analizy znaczenia giełdy w kontekście gospodarki rynkowej – ukazano powiązania między rynkiem kapitałowym a wzrostem gospodarczym, wskazano także na szanse i wyzwania, jakie stoją przed polskim rynkiem kapitałowym w obliczu zmian globalnych.
Tematyka pracy ma szczególne znaczenie nie tylko dla studentów kierunków ekonomicznych i finansowych, lecz także dla każdego obywatela uczestniczącego pośrednio lub bezpośrednio w procesach gospodarczych. Zrozumienie mechanizmów funkcjonowania giełdy oraz jej wpływu na całą gospodarkę pozwala lepiej poruszać się w świecie finansów, podejmować świadome decyzje inwestycyjne i dostrzegać szerszy kontekst wydarzeń ekonomicznych, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się odległe i niezrozumiałe.
Znaczenie Giełdy Papierów Wartościowych w gospodarce rynkowej