Cele i etapy badań
Celem badań naukowych jest poznanie prawdy rozumianej jako ujawnienie stosunkowo obiektywnego stanu rzeczy. Cel badań stanowić będzie dążenie do poszerzenia wiedzy o osobach, rzeczach, bądź zjawiskach, które są przedmiotem badań. Mówiąc o celu badań, będziemy mieć na myśli efekt, jaki badacz zamierza osiągnąć w wyniku swoich badań, jak również czynników z nimi związanych.
Etap badań naukowych składa się z fazy koncepcji i fazy badań. Pierwsza z nich wymaga ulepszania, dyskusji, zmian, druga zaś – musi być prowadzona ściśle według ustalonych założeń.
W fazie koncepcji dokonywany jest wybór tematu, przedmiotu i celu badań; wyodrębnienie problemów i hipotez badawczych; wybór terenu i dobór próby badawczej, wyodrębnienie zmiennych i wskaźników; wybór metody, techniki i narzędzi badawczych, jak również przeprowadzenie badań pilotażowych.
Faza badań obejmuje: harmonogram badań, przeprowadzenie badań właściwych, uporządkowanie materiałów badawczych, przygotowanie do kodyfikacji, weryfikację hipotez, jak również opracowanie teoretyczne i uogólnianie wyników badań.
Metody badawcze
Metoda badawcza będzie zespołem teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.
Generalnie przyjmuje się podział na:
Metody ilościowe, np. matematyczne, ekonometryczne, statystyczne i badań operacyjnych. Należą do metod, w których określa się parametry liczbowe, charakteryzujące badane zjawisko lub obiekt.
Metody jakościowe – nie określa się w nich parametrów liczbowych, charakteryzujących badane zjawisko lub obiekt badań.
Do najpopularniejszych metod badawczych należy: metoda sondażu diagnostycznego (której podstawową funkcją jest gromadzenie informacji o interesujących badacza problemach w wyniku relacji słownych osób badanych, nazywanych respondentami.
Cechą wspomnianej jest sondowanie opinii, wypytywanie, odpowiedzi mogą być ustne – wywiad i pisemne – ankieta), metoda obserwacji (podstawowa metoda gromadzenia informacji, która polega na systematycznym rejestrowaniu zachowań osoby obserwowanej oraz na interpretacji uzyskanych danych); metoda modelowania (inaczej metoda przykładu; przez model będziemy rozumieli uproszczenie złożonego obiektu); metoda eksperymentu naukowego (to obserwacja czynna, polega na celowym wprowadzeniu do procesu poznania czynnika eksperymentalnego, stosowana przy badaniu zjawisk powtarzających się w warunkach przynajmniej częściowo takich samych) czy metoda ekspercka (inaczej delficka; należy do grupy metod heurystycznych, w których do podejmowania decyzji wykorzystuje się doświadczenie oraz wiedzę i opinie ekspertów z danej dziedziny).